POZİTİF DİSİPLİN YOLU İLE TUVALET EĞİTİMİ

Tuvalet kontrolü, çocuğun bedenine hükmetmesi ve davranışlarını kontrol altına alması için ilk büyük fırsattır. Böylece çocuk bedeninden gelen duyulara tam bağımsız olarak kendi kendine yanıt verebilme olanağına kavuşur. Bu kendini denetleyebilme yeteneği daha önceki başarılarından çok farklıdır. Çocuk bir yandan fizyolojik olarak kaslarını denetlemeyi becerirken bir yandan da bir eylemi kendi isteği ile erteleme ya da gerçekleştirme duygusal kapasitesini
geliştirmektedir. Önceleri iç basınçları kontrol edemez ve duygularını hiç geciktirmeden açıklarken acıktığında hemen ağlaması veya tuvaleti geldiğinde hiç beklemeden yapması gibi artık bir eylemi erteleyebilmekte ve böylece bedenine hayır diyebilmektedir.Tuvalet eğitiminin başladığı ikili yaşlarda çocuğunduygusal gelişimine baktığımızda da, kendi istek ve fikirlerini size kabul ettirmek konusunda ısrarcıolduklarını, kabul etmekten çok reddetmeye yöneldiklerini gözlemleyebiliriz.Çocuk bu tür tepkiler gösterdiğinde bunu huysuzluk, isyankarlık olarak yorumlamamak gerekir.O sadece sizin taleplerinizi yerine getirmeme olanağını keşfetmekte, gittikçe daha bağımsız olabileceğini, kendine özgü isteklerde bulunabileceğini fark etmektedir. Davranış şekli sizi incitebilir,canınızın sıkılm asına neden olabilir, ama unutmamak gerekir ki,bu davranışlar çocuğun gittikçe gelişmekte olan kişiliğinin ve bağımsızlığının belirtileridir.Tuvalet eğitimi açısından bakacak olursak, çocuğa dışkı ihtiyacını karşılamak için tuvaleti kullanmayı öğretebiliriz ama ona zorla dışkısını yaptıramayız.Çocuğun gelişiminin bu evresinde tuvalet eğitiminin önemi çok fazladır.Bu dönemde yapılacak hatalar, suçluluk ve utanç duygularının, güç mücadelelerinin,intikam duygularının, aşırı dikkat çekme çabalarının başlangıç noktası olabilir.
TUVALET EĞİTİMİNE BAŞLAMA ZAMANI
Çocuğun tuvalet eğitimine başlama zamanı onun hazır olduğu andır. Çocuk genellikle 3 yaşına kadar tuvalet eğitimini tamamlar. 3 yaşından sonra hala bu konuda sorun yaşanıyorsa yardım almanız gerekebilir. Çocuk hazır olmadan tuvalet eğitimi vermeye çalışmak olumsuz sonuçlara neden olur. Burada dikkat edilmesi gereken noktalar;
1.Çocuğu istediğiniz kadar tuvalete taşıyın o hazır olmadan bu işi yapmaz.
Tuvalet eğitimini ahlaki bir mesele haline getirmeyin. Bu konuda iyi veya kötü yoktur,hazır oluş vardır.Tuvalet eğitimini başaramayan çocuğa iyi veya kötü tanımlaması yapılmaması gerektiği gibi, başaran çocuğa da büyümüş, koca adam olmuş tanımlamaları yakıştırmayın. Bu bebeklikten çıkmak için zorlanan çocukta bu tanımlamalar tuvalet eğitimini zorlaştıracaktır.
2.Çocuk ile kurduğunuz ilişkinin temeli iletişime dayalı ve olumluysa tuvalet
eğitiminde başarılı olursunuz aksi taktirde tuvalet eğitimi uzun sürebilir ve güçlük
çekersiniz.
3.Çocuk kaslarını kontrol etmesini öğrenmeden bu işe girişmemek gereklidir.
Bu da 18 aydan önce olmamalıdır.
4.Tuvaletini yapmayı öğrenmek çocuk için karmaşık bir şeydir. Fiziksel ve
duygusal bir çok beceriyi bir arada öğrenmeyi gerektirir.
Çocuğun tuvalet eğitimine hazır olup olmadığını anlamak için, aşağıdaki noktaları
göz önünde bulundurmak gereklidir:
1.Gün boyunca en az iki saat kuru kalıyorsa veya uykudan kuru kalkıyorsa,
2.Kakası düzenliyse veya daha önceden tahmin edilebiliyorsa,
3.Kakası veya çişi geldiğinde duruşu, yüz hareketleri veya sözleri değişiyorsa,
4.Basit emirleri yerine getiriyorsa,
5.Banyoya gidebiliyorsa,
6.Az yardım ile giyinip soyunabiliyorsa,
7.Bezi ıslak olduğunda rahatsız görünüyorsa ve değiştirilmesini istiyorsa,
8.Bezinin ıslandığını haber veriyorsa,
9.Oturağını veya tuvaleti kullanmak istiyorsa,
10.Büyük çocuk iç çamaşırı giymek istiyorsa, çocuk tuvalet eğitimine hazır demektir.
Eğitime başlamadan önce,
1.Çocuğa vücut parçalarının adlarını, çiş ve kaka ile ilgili sözcükleri öğretin.
Kelimeleri dikkatli seçin.
2.Çocuğun aklını karıştıracak, utandıracak, suçlu hissettirecek sözcüklerden kaçının.Kirli, yaramaz, pis vb. negatif etki içeren sözcükleri kullanmayın.
3.Çişi veya kakası geldiğinde size haber vermesi için destekleyin.
Ödülceza kullanmayın. Teşvik edin.
4.Çocuğun kaka veya çişi geldiğinde gösterdiği belirtilerin tuvalet ile ilgili
olduğunu kendisine anlatın. Oturağı önerin. Başlangıçta bırakın istediği kadar uzun veya kısa oturağında otursun. Bir şey yapması beklentisinde olmayın. Oturağını en fazla vakit geçirdiği yere koyarak onun bunu hatırlamasını sağlayın.
5.Zaman zaman altını açarak tuvaletini bez olmadan yaptığında ne olduğunu
kavramasına yardımcı olun. Çiş yaparken yerleri kirletse bile olumsuz bir şey söylemeyin.Çişini tuvalete yapabileceğini, herkesin buraya yaptığını anlatın ve gösterin.
6.Eğitime başlamak için çocuğun hazır olmasını kesinlikle bekleyin. Bu durum
çocuğun entelektüel yeteneği ile ilgili değildir. Tuvalet eğitimini zeka ile
özdeşleştirmeyin. Göreviniz çocuğunuza bu işi kendi başına yapabilene kadar destek olmaktır. Sadece çiş ve kaka ile ilgilenmeyin. Dışkı yaptığında göstereceğiniz tepkiler,
kızgınlık, sevinç, hayranlık, can sıkıntısı, hoşnutsuzluk..vb. Ayrıca sözel olmasa da yüz hareketleriniz, mimikleriniz yani sözsüz iletişiminiz de burada etkilidir. onu etkiler.Önyargılarınızı karıştırmadan sabırla bu işi başarmasına yardımcı ve destek olun. Abartılı davranışlardan kaçının.
Tuvalet eğitimi sırasında,
1.Anlayışlı olun.
2.Tuvalet eğitimini sıkıntılı bir şey olarak hissettirmeyin.
3.Kolay giyilip çıkarılabilen giyisiler seçin.
4.Tuvaletini rahatlıkla korkmadan yapabileceği ortamı sağlayın. Oturak gibi
5.Gündüzleri bez bağlamayı bırakın. Ancak gece bağlamaya devam edin.
6.Çocuğun hangi saatlerde çiş ve kaka yaptığını belirlemeye çalışın ve bu saatlerde
oturağa oturması için teşvik edin ama baskı yapmayın.
7.Kakasını veya çişini ellemeyi istemesi doğaldır. Bu dönemde çocuk bunları vücudunun bir parçası olarak algılar. Bunların kötü veya pis olduğunu söylemeyin. İncelemek isterse kontrollü bir şekilde bunu yapmasını sağlayın.
8.Tuvalet eğitimi ile aşırı ilgilendiğinizi ya da ilgisiz olduğunuzu hissettirmeyin.Beklentiye girmeyin. Çocuğu sizin beklentilerinize yanıt verme durumunda bırakmayın.
Bu doğal bir süreçtir ve her çocuk zamanı geldiğinde tuvaletini söyleyecektir.
Sen ne zaman hazır hissedersen oturağın burada...Ben şimdi tuvalete gidiyorum.
Sen de gelmek ister misin
9.Çocuk tuvaletini oturağa yaptığında bunu temizlik titizlik ile bağdaştırırsanız
ve bunu yaptığında çok memnun olduğunuzu belirtecek abartılı davranışlarda bulunursanız, çocuk bunu sizin ona duyduğunuz sevgi ile bağdaştıracaktır. Ve uygun şekilde davranmadığı taktirde sizin sevginizin de azalacağını hissedecek ve bunu kaybetmekten dolayı kaygı
yaşayacaktır. Tuvalet eğitimini, sizin çocuğa karşı duygu ve düşüncelerinizi etkileyecek bir şey olarak değil, kendini daha rahat hissedeceği doğal bir süreç olarak kavramasını sağlayın. Bu senin için iyi olacak, kendini daha rahat hissedeceksin. Kendi duygularınızı bu işe karıştırmayın.
10.Çocuk bedenini kendi kendine kontrol edebilme sorumluluğunu hissetmelidir. Aşırı kontrolcü ve baskıcı davranırsanız çocuk bedeninin sizin tarafınızdan kontrol edildiği izlenimine ulaşır. Bu da kişilik gelişimi açısından bir çok sakınca oluşturur. Çocuğun bedensel faaliyetlerinin dışarıdan yönetilmesi fizyolojik olarak sorun teşkil etmese de psikolojik yönden oldukça önemli bir olaydır. Çocuğun kendi kişiliğine saygı duyması ve kendi kendinden hoşnut oluşu, ilişkilerini kontrol altında tutabilme yeteneğine bağlıdır.Bizler için basit olan bir çok olay çocuğun kişiliğini oluşturan temel bakış açısını oluşturur.Çocuk benlik algısını bu olaylara göre geliştirir.
11.Çocuk bu dönemde bağımsızlığını aramakta ve size karşı çıkmak için her alanı
kullanmaktadır. Bu nedenle, inatlaşmayın, gereksiz yere otorite kullanmayın. Çatışma yaratmayın.Güç kullanmayın.Çocukla aranızda güç yarışının oluşmasına izin vermeyin.Çiş yaptığınızda abartılı davranırsanız kızgınlık veya sevincinizi belli ederseniz çocuk sizi kızdırmak istediğinde bunu kullanabilir.
12.Kaza yaptığında onu küçük düşürmeyin ceza vermeyin. Bu doğal, denemeye devam edebilirsin.Yakında oturağı kullanmayı öğreneceksin. mesajı verin.
13.Ödül ve övgülerden kaçının. Bunun yerine yukarıdaki gibi cesaret verici sözler
kullanın. Ödüller, çocuk için, sosyal olarak uygun davranışı öğrenmekten daha önemli hale gelebilir. Rüşvet veya güç mücadelesi haline dönüşebilir. Çocuk ödülü almak için istediğinizi yapar ve size her yaptırmak istediği şey için bunu kullanmaya başlayabilir.
14.Bazı çocuklar sifonu kendileri çekmek isteyebilir. İzin verin bunu yapsınlar.
15.Kız çocuklarında tuvalet sonrası temizlik daima önden arkaya doğru tek hareketle yapılmalıdır. İdrar yolları enfeksiyonu açısından bu durum önemlidir.
16.Bazı çocuklar zorlamaya karşı direnç göstermek için kakalarını ertelerler ve
bu da kabızlığa yol açar. Zorlayıcı olmayın, lifli besinler verin. Doktor uygun görmedikçe lavman, fitil vb. vermeyin.
17.Hasta olan, yeni kardeşi gelen veya benzeri stresi olan çocuklarda tuvalet eğitimi gerileyebilir. Bu durumda stres durumu ortadan kalkana kadar bekleyin.
18.Bazı çocuklar gündüz tuvalet eğitimini başardıkları halde gece kuru kalamazlar.
Fiziksel olarak hazır olmadan önce çocuğunuzun gece kuru kalmasını beklemeyin. Uyku sırasında mesanenin kontrolü, mesaneden beyne giden sinyallerle gerçekleşir. Bu otomatik sinyal sistemi gelişmedikçe çocuğun gece kuru kalması mümkün olmaz.Uzun bir süre sabahları kuru kalkmadıkça, çocuğu geceleri bezlemeye devam edin.
19.Çocuk oturaktan normal tuvalete geçmeye hazır olunca size haber verebilir.
Tuvalet esnasında onu korkutabilecek şeyleri ortadan kaldırın. Düşmemesi için önlem alın.Sizinde tuvaleti kullandığınızı görsün.
20.Bu dönemde bazı ebeveynlerin çocuğun sıvı alımını azalttıklarını gözlemlemekteyiz.Sıvı kısıtlaması ile çocuğun yaptığı kazaları önleme düşüncesi görünüşte mantıklı olabilir ama sonuçta bu davranış adil değildir, sonucu da etkisizdir.Çünkü burada asıl amaç zaten çocuğun bu işi kendi kendine kontrol etmesini hem fizyolojik hem de psikolojik olarak sağlamaktır.Çocuğun idrara daha çok çıkması bu işi daha çok deneyimlemesini sağlayabilir ve başarıyı arttırabilir. Diğer yöntem geçicidir.Ve asıl amacı saptırır.

TUVALET EĞİTİMİNDE KARŞILAŞILAN SORUNLAR
1.Çocuk genellikle 3 yaşına kadar tuvalet eğitimini tamamlar.Eğer bu yaştan sonra problem devam ediyorsa,öncelikle fiziksel bir sorun olup olmadığını araştırın. Yoksa,çocuk ile güç yarışına girmiş olabilirsiniz. Çocuk size gücünü kanıtlamak için bunu kullanıyor olabilir. Çocukla bir yarış içerisine kesinlikle girmeyin. Tamamen ilgisiz veya aşırı ilgili davranmayın. Kaza yaptığında yaptığı davranışın sonuçlarına katlanmasına izin verin. Sakince ve sabırla kendi giyisilerini değiştirmeyi öğretin. onun için bu işi yapmayın. İç çamaşırı kirlendiğinde, yeni giyecekler bulması ve giymesi için odasına gönderin. Bunu kendi başına halletsin. Temizlenmesini öğrettikten sonra, değiştirme esnasında yanınızda olmanızı isterse destek olun. Bunu bir ceza gibi algılamasın. Ancak yanında olsanız bile giyinme işini kendi yapsın. Bu konuda kararlı olun. Suçlu hissettirmeyin.
2.Eğer tuvaleti kullanmak istemiyorsa ve temizlenmek istemiyorsa, Kendini ıslak
iç çamaşırlarıyla nasıl hissettiğini sorun. Bu problemi nasıl çözebiliriz. Senin bu
konudaki fikrin ne diyerek önerilerini alın. Islak iç çamaşırlarıyla neler olabileceğini,her yerde oynayamayacağını anlatın. Nerelerde oynayabileceğini sorun.Bu konuda bir anlaşma yapın. Sakin bir zamanda Giyisilerini değiştirmek istemiyorsa ikinizin önceden belirlediği bir alanda oynama olanağı tanıyın. Sınırlı seçim hakkı verin. Giyisilerini değiştirebilir veya ıslak olduğun müddetçe sadece banyoda oynayabilirsin. Seçimi sen yap. Banyoya gitmeyi ceza gibi algılamasın.
3Çocuk yerine getiremeyeceğini hissettiği beklentilerle karşılaşırsa yanlış
davranma yoluna gidebilir. Kendini güçsüz hissetmek hüsrana uğratabilir.Beklentili
davranmayın.
4.Anaokulları tuvalet eğitimi için uygun olanak sağlarlar. Ancak bazı anaokulları
tuvalet eğitimini tamamlamış çocuk alırlar. Bu nedenle önce bunu araştırın. Çocuk taklit yoluyla öğreneceği için burada önünde bir sürü örnek olacaktır. Ve arkadaşları gibi bu işi yapmaya istekli görünecektir. Ayrıca çocuk boyuna göre düzenlenmiş tuvaletler de işi
kolaylaştırır. Tuvalet eğitimi ciddi bir iştir. Bu konuda ehil olmayan geleneksel
yaklaşımlarla bu işi halletmeye çalışan kişilerle tuvalet eğitimini başlatmayın
bakıcı vs. ve tuvalet eğitimi sonuçlanıncaya kadar bu tarz kişilerin çocuğa müdahale etmelerini engelleyin. Karşılaştığınız güçlüklerde yardım alın.
5.Tuvalet alışkanlığı kazanmış çocuk da arada bir kaza yapar. Kazalar artar ve
sürekli hale gelmeye başlarsa bunun sebebi çocuk için stres kaynağı yaratabilecek bir durum olabilir, öfke hissediyor olabilir, oyuna konsantre olup son dakikaya kadar bekleyip sonunda dayanamıyor olabilir, hasta olabilir, kabızlık veya sulu dışkı durumlarında olabilir. Sebebi iyice anladıktan sonra durumuna karşı duyarlı olun. Kaza yapmak çocuk için de hoş bir şey değildir. Çocuğu dinleyin. Başarılarını fark ettiğinizi belirtin. Ama tüm alanlardaki başarılarını Tepkisel davranmayın. Hastalık durumu varsa onu ortadan kaldırın. Kabızlık, ishal..vb
6.Erkek çocuklar ilk başta oturarak alışabilirler ve daha sonra hazır olduklarında
ayakta yapabilirler. Bu konuda acele etmeyin. Bu konuda babalardan yardım isteyin.
7.Bazen kız çocuklar da ayakta yapmak isteyebilirler. Kendilerinin neden penislerinin olmadığını merak edip sorabilirler. Bu konuda açıklayıcı davranın. Kızların ayakta yaptıklarında yapı itibariyle idrarlarının tuvalete değil bacaklarına gideceğini anlatın.Gerekirse denetin. Kız ve erkek farkını bilimsel bir dille anlatın. Argo kelimeler yerine bilimsel kelimeleri tercih edin. Bunun doğal olduğunu, farklı biçimlerimizin olduğunu kavramasına yardımcı olun.
PSİKOLOJİK DANIŞMAN
ZÜBEYDE ALTINSOY